|
1876'da Henry Wickham, 70 bin kauçuk ağacı tohumu topladı.Bunları Londra'nın yakınlarındaki Kew'daki Krallık Botanik Bahçeleri'ne getirdi ve tohumların limonluklara ekilmesini sağladı. Büyük bölümü Asya'daki özellikle Sri Lanka'daki botanik bahçelerine gönderildi. Bu arada 11 kadar fidenin de Malezya'ya ulaştığı sanılıyor. 1889'da Singapur'daki botanik bahçelerinin yöneticiliğine getirilen Henry Nicholas Ridley, yeni bir lateks elde etme yöntemi geliştirdi ve bunun üzerine kauçuk üretimi hızla artmaya başladı. Böylece Güneydoğu Asya'daki plantasyonlardan elde edilen kauçuğun önemi, Güney Amerika'dan gelen yabani kauçuğa göre giderek arttı. 1907'de plantasyon kauçuğu dünyadaki toplam gereksinimin yüzde 5'ini karşılarken 1914'e gelindiğinde bu oran yüzde 50'nin üzerine çıkmıştır.
Ağaçların gövdeleri üzerine demir bıçaklarla V şeklinde yarıklar açılır ve yarıklardan akan süt (lateks) kaplarda toplanır. Bu lateksin % 30-40 kadarı kauçuktur. Kauçuğu elde etmek için lateksin koagüle edilmesi gerekir. Bu işlem için asetik asit veya formik asit kullanılır. Böylece elde edilen kauçuk topaklar halindedir ve çekilebilir özelliktedir fakat kopmaya dayanıklı değildir. Lastik haline getirilebilmesi için kauçuğun kükürtle 135-160 derecede vulkanizasyonu gerekir. % 12-20 oranında kükürt taşıyan kauçuk, lastik adını alır. Daha fazla kükürt (% 30 gibi) girerse bu takdirde kauçuk sertleşir ve ebonit adını alan ve elektrik yalıtkanı olarak kullanılan bir ürün elde edilir.
Kauçuk, izopren (2-metil butadien) moleküllerinin kondensasyonuyla meydana gelmiş bir bileşiktir. % 70 kadar su taşır ve molekül tartısı 350.000 civarındadır. Kauçuk 180 derecede yapışkan olur, 220 derecede erir. Bu dereceden sonra kauçuğun damıtılması başlar. Damıtım ürünü akıcı, yağımsı bir sıvı olup kauçuk yağı adını alır. Kauçuğun da en iyi çözücüsüdür.
Kauçuğun ham (işlenmemiş) şekli pratikte fazla bir değere sahip değildir. Fakat çeşitli kimyevi maddelerle karıştırıldığında binlerce faydalı ürün elde edilir.
Kauçuk kükürtle vulkanize edilir. Vulkanizasyonda kükürt (S) ve kükürt bileşikleri (S2Cl2,SO2,H2S) gibi kullanılır. Se ve Te de kullanılır, fakat pahalıya mal olur. Vulkanizasyonla polimerde bir bağlaşma meydana gelir. % 2-3 lük S bağları teşekkül eder.
Yapay Kauçuk Üretimi
Yapay kauçuk ise çoğu ülkede petrol arıtma sistemlerinin yakınlarında kurulan fabrikalarda üretilir. U.S.A. başta olmak üzere en çok Japonya, Almanya ve Fransa'da üretilmektedir. 100'ün üzerinde değişik yapay kauçuk türü vardır. Kauçuk esnek bir maddedir; gerildiğinde kendinin birkaç katı kadar uzatılabilir yada sıkıştırıldığında biçimi değiştirilebilir ama serbest bırakıldığı zaman gene başlangıçtaki biçim ve boyutlarını alır.
Sentetik Kauçuklar
Önemli sentetik kauçuklar; butadien kauçuğu (BR), stiren-butadien kauçuğu (SBR); nitral butadien kauçuğu (NBR), izobutileni-izopropilen kauçuğu (IBR), izobutilen-izopren kauçuğu (IIR) v.s. sayılabilir. Neopren kauçuğu kloroprenden üretilir. Besin endüstrisinde kullanılan taşıyıcı bantlar, bitkisel yağlara ve makina yağlarına büyük direnç gösteren bu maddeden yapılır. Akrilonitrik kauçuk, akrilonitrilin (CH2 = CHCN) bütadienle polimerleştirilmesiyle yapılır. Bitkisel yağlara ve organik çözücülere karşı direnç gösterir.
Mobilya ve yataklarda bulunan köpüklü malzeme de poliüretan kauçuktan yapılır. Vulkanize edilmemiş olan ürüne, kalıba konduktan sonra, ısı ve basınç uygulanır. Isıtmada kauçuk yumuşar ve kalıbı dolduracak biçimde akar. Aynı anda kükürt kauçukla birleşerek kalıcı bir biçim almış vulkanize ürünü verir. Bunlardan başka dimetil silikondan elde edilen slikon kauçuğu da yapılmaktadır.
Kauçuğa İlave Edilen Katkı Maddeleri Şöyle Sıralanabilir
1. Plastikleştiriciler (inaktif karbon)
2. Yumuşatıcılar
3. Eskimeyi Geciktirenler (aktif karbon)
4. Ucuzlatıcı Maddeler (kireç, kaolen gibi)
5. Dayanıklılık ve Sertliği Arttıranlar
6. Boyalar
7. Reaksiyonu Hızlandıran veya Yavaşlatan Maddeler
Kauçuk Kullanım Alanları
Kauçuk kullanımı, karayolu ulaşımının gelişmesiyle büyük artış göstermiştir. Önce bisikletler olmak üzere sırası ile otomobillere, kamyonlara, uçaklara, traktörlere ve hafriyat makinalarına teker yapımında kullanılmaktadır. Bundan başka su geçirmez giyecekler, ayakkabı, eldiven, sıhhi eşyalar, döşeme malzemesi, oyuncak ve şişme yatak gibi birçok malzemenin üretiminde kullanılmaktadır. Kauçuk eriyiğinden yapıştırıcı olarak istifade edilmektedir.
Kauçuk Geri Dönüşümü
Kauçuğun geri dönüşümü 2 şekilde olmaktadır.
1-Rejenere Kauçuk
Rejenere kauçuk, çapraz bağlanmış kauçuk kütlesinin çapraz bağlarını kırarak yeniden çifte bağ kazandırılması yöntemidir. Daha güvenli vulkanisazyon ve rijitlik sağlayan bu yöntem ile hemen hemen tüm elastomerler geri kazanılabilmektedir. Şurası Bir gerçek ki hiçbirzaman çapraz rejenere kauçuk; çapraz bağlanmamış saf elastomerin performansını vermeyecektir.
2-Granül Kauçuk
Granül hale gelen kauçuklar genelde otomobil lastiklerinde kullanılan isopren yada butadien içeren lastiklerdir ( NR; IR; SBR; CBR; NBR ). Otomobil lastiğinin minik granüller haline gelmesi fiziksel yöntemler ile yapılır, bıçaklarla kıyma. Bu kauçuk granülleri aynı karbon siyahı gibi özellikle etli kauçuk parçalarda dolgu gibi maliyet düşürücü olarak kullanmanız mümkündür. Sülfür vulkanizasyonu ile ham elastomer parçalanmış olan kauçuk parçalara bağlanır. Bağlanma özellikle ozon wax ya da antioksidan dediğimiz çapraz bağları kapatan kimyasalların daha az kullanıdığı kauçuklada daha başarılı olur. Homojenizasyon granülün kendisi için mümkündür yani heryer de eşit oranda faklılaşma. Ancak sırf SBR'yi otomobil lastiğinden ayırmak imkansızdır illaki CBR , butil ve doğal kauçuk bileşime bulunacaktır
Granül Kauçuk Kullanım Alanları;
* Tenis Kortları - Golf - Futbol - Basketbol Sahaları
* Suni Çim
* Dekorasyon - Dekoratif Çim
* Lastik Ayakkabı ve Çizme
* Lastik Taban ve Topuk İmalatı
* Otomotiv Sert Tekerlek, Fren ve Debriyaj Balataları, Sürtünme Plakaları , Lastik Conta ve Takoz imalatında da kullanılmaktadır.
|
